Fysiek domein

We zorgen dat de ondergrond bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van de stad

We zorgen dat de ondergrond bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van de stad
De Visie op de Ondergrond beschrijft hoe de ondergrond kan bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van Zwolle. De ondergrond kan een belangrijke bijdrage leveren aan een gezonde stad, aan de verstedelijkingsopgave bij de ruimtelijke en economische ontwikkeling van Zwolle, aan de energietransitie, klimaatadaptatie en (elementen van) de circulaire stad.

We willen bij ruimtelijke ontwikkelingen rekening houden met en gebruik maken van ondergrondse functies. Via het bodembeleid zijn de functies van grondwater (ondergrond) met bijbehorende kwaliteitseisen al vastgelegd. De nieuwe ruimtelijke instrumenten uit de Omgevingswet (omgevingsvisie en omgevingsplan) bieden de mogelijkheid om ondergrondse functies met bijbehorende kwaliteitseisen (gebiedsgericht) vast te leggen en zo beter te koppelen aan het (gewenste) bovengrondse gebruik.
Voor een optimaal gebruik van de ondergrond is het veilig kunnen gebruiken van de ondergrond een voorwaarde. Hiervoor is een betaalbare en uitvoerbare bodemsaneringsoperatie noodzakelijk waarvoor we een gebiedsgerichte aanpak hebben ontwikkeld. Deze is uitgewerkt in het Gebiedbeheerplan Zwolle Centraal. Binnen het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal ontzorgen we probleemeigenaren doordat we (tegen een vooraf vastgestelde financiële vergoeding) de verantwoordelijkheid voor deze grond(water)verontreiniging overnemen. Het Gebiedbeheerplan is opgenomen onder doel 7.3.4 als onderdeel van het voorkomen van gezondheidsrisico's door verontreiniging van bodem en grondwater.

In Nederland hebben we de unieke situatie dat we de ondergrond kunnen gebruiken voor het winnen van warmte (geothermie) maar ook voor tijdelijke opslag van overvloedige zomerwarmte en de opslag van koude in de winter (wko). Daarmee kan de ondergrond een belangrijke bijdrage leveren aan de energiedoelstellingen (CO2 reductie en (daarmee) het verlagen van de energielasten voor huishoudens en bedrijven). Maar dan moeten we het gebruik van bodemenergie wel op een grootschaliger niveau toepassen. Met het optimaal benutten van bodemenergie maken we ons bovendien sneller onafhankelijk van fossiele brandstoffen, vergroten we het wooncomfort (koeling in de zomer) en benutten we de economische waarde van lokale bronnen.

De ondergrond speelt eveneens een grote rol bij klimaatadaptatie. In de bodem en het grondwater kunnen we immers overtollig water bergen (de ondergrond werkt als spons), langzaam afvoeren of juist in het gebied vasthouden voor droge periodes. Het grondwater stroomt als het ware als een rustige, schone rivier onder Zwolle door. Dit principe kan tevens een bijdrage leveren aan de waterkwaliteit omdat minder gebiedsvreemd water hoeft worden ingelaten en het kansen biedt voor meer dynamiek en daarmee voor flora en fauna. De ondergrond kan ook een rol spelen bij de duurzame ruimtelijke ontwikkeling van het landelijk gebied: de overgang van intensieve landbouw naar extensieve landbouw en natuurbeheer kan door gebruik van de ondergrond (deels) financieel worden gecompenseerd door de waarde van (schoon) grondwater te benutten of door meerdere doelen waar de ondergrond een rol in kan spelen (zoals klimaatopgave en waterveiligheid) aan elkaar te koppelen. Innovatieve concepten waarbij water meervoudig wordt gebruikt of waar gebiedsgerichte watersystemen worden ontwikkeld, dragen bovendien bij aan een circulaire stad.

In de uitvoeringsagenda bodem en ondergrond hebben we activiteiten benoemd, financiën en capaciteit geborgd. Hiermee kunnen vanuit de ondergrond actief een bijdrage leveren aan de duurzame ontwikkeling van de stad: een gezonde stad, aan de verstedelijkingsopgave bij de ruimtelijke en economische ontwikkeling van Zwolle, aan de energietransitie, klimaatadaptatie en (elementen van) de circulaire stad

We zorgen dat de ondergrond bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van de stad, zodanig dat:

• De ondergrond bijdraagt aan de ruimtelijke en/of economische ontwikkeling van de stad:
  • Ondergrondse en bovengrondse functies bij elkaar passen en de kwaliteit van de ondergrond kan worden afgestemd op de functie.
  • Stagnatie van ruimtelijke ontwikkeling door bodem of grondwaterverontreiniging wordt opgeheven.
• De ondergrond bijdraagt aan de energietransitie door de energiepotentie in de ondergrond (lokaal beschikbare duurzame bronnen) optimaal te benutten.
• De ondergrond optimaal bijdraagt aan duurzaam waterbeheer cq. klimaatadaptatie waardoor:
  • Een goede kwaliteit van grond- en oppervlaktewater kan worden behouden.
  • Duurzaam peilbeheer kan worden vormgegeven,=.
  • Het landelijk gebied duurzaam ontwikkeld kan worden en alternatieve vormen van natuurbeheer onstaan.

In 2007 heeft de raad “De visie op de ondergrond van Zwolle” vastgesteld. Sindsdien is de visie vastgelegd in beleid, uitgewerkt voor gebieden en geïmplementeerd in een veelheid aan projecten. Op 15 juni 2020 is door de raad de "Uitvoeringsagenda Bodem & ondergrond 2020-2024" vastgesteld. Hierin zijn de opgaven voor de komende jaren (2020-2024) aangegeven. De activiteiten worden jaarlijks bepaald en opgenomen in de begroting. Een deel van de activiteiten is incidenteel en wordt gedekt uit de restant middelen voor de visie op de ondergrond, die staan gereserveerd in de reserve nog uit te voeren werken.  

Voor 2022 worden de volgende activiteiten uitgevoerd confrom de uitvoeringsagenda:

Activiteiten borgen van gedachtengoed en doelstelling van de visie op de ondergrond  

• Verankering via de nieuwe Omgevingswet:
  • Deelname aan ontwikkeling van de omgevingsvisie en omgevingsplannen, inbreng ordenend principe en vastlegging ondergrondfuncties
  • Inspelen op en beleid ontwikkelen voor actuele vraagstukken
• Verder brengen van de innovatieve concepten Visie op de Ondergrond:
  • Advisering in ruimtelijke projecten zoals Vechtpoort, Stadshagen, Spoorzone, etc.

Activiteiten CO2 reductie en energielasten verlaging door gebruik van bodemenergie

• Optimaal benutten van de energiepotentie in de ondergrond:
  • Implementeren van de resultaten van het verdiepend geologisch onderzoek
  • Onderzoek naar de geschiktheid van de ondergrond voor opslag van warmte en geschiktheid voor ondiepe geothermie
  • Mogelijk maken van WKO in verontreinigd gebied
  • Stimuleren van slimme combinaties van WKO en grondwatersanering, zoals bijvoorbeeld bij Oostzeelaan en Deltion College
  • Advisering voor de bronnenstrategie van het programma Energietransitie
  • Advisering voor masterplannen (bodem)energie ten behoeve van projecten

Activiteiten duurzaam beheer van (grond)water

• Verduurzaming van peilbeheer:
  • Vervolgonderzoek 3e rivier en toepassing duurzame “watermachine” in Zwolle
• Benutten van de waarde van grondwater:  
  • In Climate Campus uitwerken van concepten als “waterwinschappen”, waarmee ook het genereren van middelen voor de ontwikkeling van het landelijke gebied en de transitie in de landbouw kan worden bevorderd.

In 2022 is gewerkt op basis van de activiteiten zoals benoemd in de uitvoeringsagenda bodem en ondergrond. De ondergrond heeft duidelijke positie gekregen in de Omgevingsvisie en in ruimtelijke projecten zoals Vechtpoort en IJsselvisier. 2022 is ook het jaar van ‘Water en Bodem sturend’, vanuit ondergrond bezien is dit eigenlijk niets meer en minder dat het in de praktijk brengen van de Visie op de Ondergrond.

Voor de maatschappelijke opgaves als klimaatadaptatie en energietransitie is de ondergrond een belangrijk speelveld. Wij hebben daarom verder onderzoek gedaan naar de Watermachine Zwolle Noord waarbij kansen vanuit ondergrond worden gebruikt als aanjager in het koppelen van opgaves. Zoals klimaatadaptatie, energietransitie en rioopvervaning. Landelijk is dit project opgenomen als voorbeeld in Ondergrond in Zicht.

Warmte uit de ondergrond is een belangrijke duurzame bron. Voor de ruimtelijke projecten zijn de resultaten uit het geologisch potentie onderzoek belangrijke input. Dit potentieonderzoek is digitaal toegankelijk gemaakt voor toepassing in de ruimtelijke projecten.
Op basis daarvan zijn verdiepende onderzoeken naar de toepassing van bodemenergie gedaan voor ruimtelijke projecten als Spoorzone, Nieuwe Veemarkt en Oosterenk. Middels bv een bodemenergieplan per project wordt bekeken hoe we de ondergrond optimaal kunnen inrichten om de potentie optimaal maar verantwoord in te zetten.
Voor de Spoorzone is hierbij ook onderzocht hoe de toepassing van bodemenergie kan bijdragen aan de grondwaterkwaliteit.
Deze onderzoeken lopen ook in 2023 verder.

De lasten zijn € 93.293 lager dan begroot. Dit voordelige saldo leidt tot een lagere onttrekking uit de reserves van € 93.309 waardoor per saldo een resultaat van € 16 wordt gerealiseerd.

Voor de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond is een beperkt regulier budget. De lasten worden grotendeels gedekt uit incidentele middelen via de reserve nog uit te voeren werken.

• De kosten waren in 2022 € 93.292 lager doordat de activiteiten over de jaren heen lopen. Dit betreft deels overlopende verplichtingen waarvoor de nota's pas in 2023 worden betaald en deels activiteiten die niet in 2022 zijn uitgevoerd.
• Hierdoor is eveneens een lager bedrag onttrokken aan de reserve nutvw-fysiek. Deze middelen blijven gereserveerd voor de uitvoering van de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond 2022-2024.