Algemeen

Beleidsparagraaf Investeringen
In deze beleidsparagraaf geven we u inzicht in alle  gemeentelijke investeringen, behalve de investeringen in grondexploitaties.

In de paragraaf gaan we nader in op de volgende categorieën van investeringen:

1. Strategische investeringsagenda
2. Voorgenomen investeringen waarover nog besluitvorming moet plaatsvinden
3. Vastgestelde investeringen

1.   Strategische investeringsagenda
Bij de Perspectiefnota 2022-2025 heeft de Raad besloten tot het instellen van een Strategische Investeringsagenda (SIA) met de daarbij behorende uitgangspunten en voorwaarden. Bij de begroting 2022 is besloten vast te houden aan de uitgangspunten en daarbij de voorwaarde toe te voegen dat een investering minimaal € 5 miljoen moet bedragen. Dat betekent dat investeringen die gefinancierd worden uit de SIA moeten voldoen aan de volgende voorwaarden:

1. Het moet gaan om fysieke investeringen;
2. Met een minimale omvang van € 5 miljoen;
3. De investering moet in de omgevingsvisie (huidig of toekomstig) zijn benoemd of te linken zijn aan de gewenste voorzieningen die in de omgevingsvisie staan;
4. Bij voorkeur moet sprake zijn van cofinanciering. (niet strikt noodzakelijk)

Concreet betekent dit dat de Raad heeft besloten dat de volgende investeringen uit de SIA bekostigd kunnen worden:

A.   Grote fysieke investeringen in relatie tot wonen en werken, zoals:

• Grootschalige gebiedsontwikkelingen > € 5 miljoen (bruto)
  • Zoals Spoorzone, Binnenstad, Zwartewaterzone, Oosterenk, Weezenlanden-Noord, Ijsselhallocatie, Eventvoorziening Voorsterpoort.
• (Nieuwe) investeringen in mobiliteit en bereikbaarheid > € 5 miljoen (bruto)
  • Zoals transformatie binnenring-buitenring, hoofdinfrastructuur wegen, station Zwolle-Zuid, spoorterminal Hessenpoort, overdekte fietsenstallingen.
• Grondexploitaties vallen er buiten, tenzij sprake is van een onrendabele top bij nieuwe grondexploitaties.

NB. Programmakosten vallen buiten de reikwijdte en worden afgewogen binnen de reguliere begrotingscyclus.

B.   Iconische- of bijzondere projecten die een groot gebiedsversterkend karakter hebben, zoals nieuw museum of universiteit.
C.   Investeringen in duurzaamheid (klimaat, energie en circulair) zijn integraal onderdeel van de kosten van een project of gebiedsontwikkeling en worden daarmee bekostigd vanuit de SIA als het project of de gebiedsontwikkeling onder de voorwaarden van de SIA vallen. De afweging tot welk kwaliteitsniveau de duurzaamheidsinvesteringen in de projecten en gebiedsontwikkelingen wordt meegenomen is een bestuurlijke afweging bij de behandeling van het desbetreffende raadsvoorstel en staat daarmee los van de instrument SIA.

In het najaar van 2022 heeft een financiële actualisatie van de SIA plaatsgevonden. De uitkomsten daarvan zijn opgenomen in de notitie ‘Financiële actualisering Strategische Investeringsagenda d.d. 4 oktober 2022’ met bijbehorende informatienota en betrokken bij de behandeling van de begroting 2023. Uit actualisatie blijkt dat er nog een grote toekomstige investeringsvraag ligt van € 300 tot € 400 miljoen, waarvan de verwachting is dat die deels gedekt kan worden door bijdragen van het rijk of andere partijen, maar grotendeels door de gemeente zelf moet worden gefinancierd.
Bij de PP 2024-2027 (voorjaar 2023) vindt een nieuwe actualisering plaats, waarbij vooral in kaart wordt gebracht in welke jaren de geraamde investeringen vallen en op basis van de uitkomsten te bepalen of en met hoeveel het SIA budget moet worden aangevuld. Begin maart 2023 bedraagt de SIA investeringsruimte € 51 miljoen, echter de toezegging van het rijk om cofinancieringsgelden beschikbaar te stellen voor de verstedelijking en BO/MIRT vraagt ook om financiering door de gemeente zelf en zal een groot deel van beschikbare ruimte opslokken.

De Strategische Investeringsagenda is een belangrijk financieel instrument dat naast de spaarfunctie de gemeente ook beter in positie brengt als andere partijen in de stad willen investeren. Door te beschikken over budgetruimte kunnen we slagvaardiger inspelen op de financieringsmogelijkheden van derden. Goede voorbeelden daarvan zijn de regeling woningbouwimpulsen en versnellingsafspraken van het Rijk en de rijksbijdrage voor de verstedelijking in Spoorzone en regionaal mobiliteitsprogramma (BO/MIRT). Dit biedt kansen om een rijksbijdrage te verkrijgen in ontwikkelingen die we zelf ook willen, maar betekent ook dat de gemeente zelf in de ontwikkeling moet financieren. Daarvoor gebruiken we de budgetruimte van de SIA.

De investeringsruimte van de SIA wordt op twee manieren vorm gegeven:

• Incidenteel door storting van gelden in het Investeringsfonds strategische investeringen
• Structureel door het creëren van structurele budgetruimte in de begroting om onderhoudslasten die onlosmakelijk verbonden zijn aan de strategische investering op te vangen. Tevens en vooral wordt de structurele ruimte ingezet voor de dekking van rente en afschrijving van de investeringen.

In 2022 is besloten € 5,4 miljoen aan investeringen in de Binnenstad ten laste van het SIA budget te brengen. Aanvullend is begin 2023 circa € 19 miljoen voor het Stadshart beschikbaar gesteld en is voor € 30,4 miljoen in afwachting van concrete investeringsvoorstellen gereserveerd voor ontwikkelingen rondom woningbouw in Spoorzone (woningbouwimpuls en versnellingsafspraken).  
In het coalitieakkoord is aanvullende structurele budgetruimte gecreëerd oplopend naar € 2 miljoen.

Fonds bovenwijkse (of gebiedsoverstijgende) voorzieningen
De Omgevingswet en de daarin benoemde instrumenten spelen een belangrijke rol bij het bepalen van de richting van de nota gebiedsoverstijgende voorzieningen. De tekst en toelichting Besluit publiekrechtelijk afdwingbare financiële bijdragen
vergt een nadere analyse. Dit speelt landelijk.  In afwachting van de analyse is het gemeentelijk proces om te komen tot een Nota kostenverhaal gebiedsoverstijgende voorzieningen voorlopig uitgesteld.

2.   Voorgenomen investeringen waarover nog besluitvorming moet plaatsvinden
Naast de investeringen vanwege strategische nieuwe ontwikkelingen in de stad zijn er ook investeringen nodig om  de bestaande stad in stand te houden en onderhouden.
Onder de voorgenomen investeringen geven wij inzicht in de investeringen waarvoor in de begroting 2023 en verder structurele ruimte is opgenomen, maar waarover nog een afzonderlijk investeringsbesluit door de Raad moet plaatsvinden.

Voor de volgende investeringen is structurele ruimte in de begroting 2023 en meerjarenraming opgenomen:

• Integraal Huisvestingplan (IHP) onderwijshuisvesting: bij de behandeling van het eerste IHP bij de begroting 2018 zijn structurele middelen gereserveerd in de begroting. Op 29 juni 2020 is het (bijgestelde) Integraal Huisvestingsplan voor onderwijsvoorzieningen door de raad vastgesteld, waarbij is besloten  dat op een later moment besluitvorming zal plaatsvinden over de investeringen met bijbehorende dekking van de rente en afschrijvingslasten. Tot en met 2026 is structureel budgetruimte in de begroting beschikbaar om € 25 tot € 30 miljoen aan investeringen te kunnen financieren. De totale toekomstige investeringsvraag is fors hoger en loopt op termijn op naar € 200 miljoen zoals in het IHP is weergegeven. In de komende collegeperiode zullen voorbereidingen moeten worden getroffen om de financiering na 2026 te waarborgen.
• Fietsenstalling Binnenstad: bij de begroting 2021 is structurele ruimte in de meerjarenraming gereserveerd voor de beheerskosten (€ 250.000) van een tweede fietsenstalling in de Binnenstad.
• In het coalitieakkoord 2022-2026 zijn gelden gereserveerd voor afdekking van eventuele onrendabele toppen bij  de ontwikkelingen van warmtenetten, oplopend tot € 7,5 miljoen.

3.   Vastgestelde investeringen
Onder deze categorie vallen de investeringskredieten (exclusief de bouwgronden in exploitatie) waarover de raad voor of in 2022 al een besluit heeft genomen. Deze projecten worden gestart of zijn al in uitvoering. De investeringen vinden gefaseerd over meerdere jaren plaats in zogenoemde jaarschijven. Het overzicht van alle activa en kapitaallasten 2022  vindt u hier.

Per 1-1-2022 stond er in totaal € 174 miljoen aan restantkredieten uit. Dit saldo is gedurende 2022 aangevuld met € 159 miljoen nieuwe kredieten van genomen raadsbesluiten, voor onder ander de volgende grote investeringen: Oekraïne Bouwkundig/inventaris, Fraterhuis handelshuys, Stadsfoyer Stadshagen, Bruisend Trefpunt Zwolle-Zuid, aankoop bewegingshuis Stadshagen. Dit geeft een totale investeringsruimte in 2022 en volgende jaren van  € 333 miljoen.

In 2022 waren de werkelijke investeringsuitgaven € 69 miljoen en is voor € 3,2 miljoen aan lopende kredieten afgesloten. Per saldo resteert eind 2022 € 260,5 miljoen aan restantkredieten.

De restantkredieten per 31-12-2022 van € 260,5 miljoen worden op de volgende manier gefinancierd:

• € 31,9 miljoen wordt gefinancierd vanuit de eigen gemeentelijke reserves
• € 73 miljoen wordt gefinancierd door bijdragen van derden
• € 155,6 miljoen wordt geactiveerd op de balans en via jaarlijkse rente en afschrijving binnen de programma’s gedekt.

In het financieel overzicht bij de programma-doelen wordt een specificatie en toelichting gegeven op de resterende en nieuwe kredieten.
Voor wat betreft de voortgang van de verschillende investeringen/projecten verwijzen wij u naar de voortgangsrapportage projecten, waar digitaal van alle projecten de voortgangsrapportages beschikbaar zijn.

Vervangingsinvesteringen
Vanwege (economische) veroudering en slijtage worden jaarlijks vervangingsinvesteringen gedaan om bijvoorbeeld de veiligheid, de bedrijfsvoering etc. te waarborgen. Een deel van de vervangingsinvesteringen loopt via de daarvoor ingestelde onderhoudsreserves, voor het andere deel worden investeringskredieten aangevraagd waarvan de lasten gedekt zijn uit de jaarlijks te ramen vervangingsbudgetten. De vervangingsinvesteringen hebben in hoofdzaak betrekking op het beheer in de openbare ruimte, onderwijshuisvesting en de bedrijfsvoering.
De vervangingsinvesteringen maken onderdeel uit van de lopende projecten en zijn integraal onder het onderdeel 'vastgestelde investeringen' opgenomen.