Sociaal domein

(maatwerk)Voorzieningen Wmo

Veel inwoners van Zwolle zijn in staat actief maatschappelijk te participeren en wonen zelfstandig, ook als zij ouder worden. Een gezonde leefstijl, actieve deelname aan de samenleving en een sterk sociaal netwerk zijn daarin bevorderend (programma 1. Samenleving). Daar waar het bij inwoners beperkt mogelijk is of wordt om actief te participeren en zelfredzaam te zijn in de eigen leefomgeving, ondersteunen we inwoners met voorzieningen in het kader van de Wmo. De inzet van (maatwerk)ondersteuning verloopt via het sociaal wijkteam en vindt plaats in aanvulling op de eigen kracht, de kracht van het sociaal netwerk en de Sociale Basis en sluit aan op de persoonlijke situatie en behoefte (Samenkracht).

We bieden ondersteuning aan mensen om langer zelfstandig thuis te blijven wonen. Deze ondersteuning kan via begeleiding in de thuissituatie, rolstoelen, woonvoorzieningen, vervoersvoorzieningen en dagbesteding.

Wij hebben de afgelopen twee jaar als gevolg van het invoeren van het abonnementstarief Wmo een toename gezien van het beroep op maatwerkvoorzieningen Wmo. Door Covid-19 is het jaar 2020 en 2021 qua voorzieningenaantallen en ondersteuningsbehoefte een afwijkend jaar ten opzichte van eerdere jaren. Binnen thuisondersteuning zien we nog steeds een toename van toekenningen maar minder groot dan daarvoor.  Bij de hulpmiddelen (woonvoorzieningen, rolstoelvoorzieningen, vervoersvoorzieningen) zien we een afname van het aantal aanvragen als gevolg van de COVID-19 crisis en de overgang van een (deel) van de hulpmiddelen naar de WLZ. In 2021 zien we in de tweede helft wel weer een toename van inwoners die een beroep doen op thuisondersteuning.

Per 31-12-2021 loopt het huidige contract thuisondersteuning af. Daarom is in 2021 de thuisondersteuning opnieuw aanbesteed.  We hebben een zorgvuldige overgangsregeling opgesteld.  Het jaar 2022 zal vooral in het teken staan van de verdere implementatie van het nieuwe contract; evaluatiegesprekken met zorgaanbieders, uitvoering overgangsregeling, trainingen etc.

Goede dagen & perspectief is de afgelopen jaren een algemene voorziening voor dagbesteding geweest in Zwolle. In 2021 heeft de doorontwikkeling van Goede dagen & perspectief plaatsgevonden. Een deel van het budget is verschoven naar Programma 1 zodat de algemene voorzieningen ook in de begroting op de juiste plek staan. In doel 2.1.3 is alleen het budget voor de maatwerkvoorziening Dagbesteding Perspectief ondergebracht. Na een indicatie van het Sociaal wijkteam kan een maatwerkvoorziening dagbesteding worden ingezet bij inwoners in de arbeidsmatige leeftijd die professionele ondersteuning nodig hebben bij dagbesteding.

Nu de dienstverlening aan de inwoners in het kader van de decentralisaties op orde is, komt er steeds meer aandacht voor toezicht en handhaving binnen het sociaal domein. Integrale aandacht voor het tegengaan van zorgfraude, voor de rechtmatige uitvoering van de ondersteuning en voor het borgen van kwalitatief goede ondersteuning zorgt voor meer duidelijkheid over wat wij van aanbieders en inwoners vragen. Onze verwachting is dat dit tot een grotere nalevingsbereidheid leidt. Het doel is dat de inwoner ontvangt wat hij daadwerkelijk nodig heeft en het budget voor ondersteuning ook daadwerkelijk aan ondersteuning wordt uitgegeven.

We willen dat psychisch kwetsbare inwoners een zo gewoon mogelijk leven leiden, bij voorkeur in de eigen woon- en leefomgeving zodat maatschappelijke participatie optimaal en voor de hand liggend is. We organiseren hiertoe passende zorg en ondersteuning op de plek waar dat het meest tot zijn recht komt. We gaan zoveel mogelijk uit van lokale ondersteuning, in de wijken van Zwolle, waardoor tevens onnodige verhuizing zoveel mogelijk wordt voorkomen. Daar waar dat voor ondersteuning en/of voor de inwoner zelf noodzakelijk is, blijft uiteraard beschermd wonen beschikbaar, maar dan wel zo kort als mogelijk (en zo lang als nodig).
De komende jaren zetten we in op de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis, op basis van het lokaal uitvoeringsplan. Dit plan geeft o.a. aan hoe we passende vormen van (thuis)ondersteuning organiseren, tussenvoorzieningen creëren, alsmede mogelijkheden voor jongeren om zelfstandig te wonen. Ook zetten we in op een goede aansluiting op de Sociale Basis en zinvolle daginvulling.

In 2022 heeft implementatie plaatsgevonden van het nieuwe contract thuisondersteuning. Daarnaast zijn we in 2022 geconfronteerd met een wachtlijst voor huishoudelijke ondersteuning. De vraag naar huishoudelijke ondersteuning is toegenomen.  Mede als gevolg van de krapte op de arbeidsmarkt, is het aanbod van huishoudelijke hulpen onvoldoende om aan deze vraag te kunnen voldoen. Hierdoor is er een wachtlijst ontstaan voor huishoudelijke ondersteuning. Samen met de aanbieders en Sociaal Wijkteam (SWT) zijn acties in gang gezet om de wachtlijst te verkleinen en is er daarnaast een plan van aanpak opgesteld dat zich richt op het vergroten van de zelfredzaamheid van ouderen en op het vergroten van de beschikbaarheid van hulpen.

Het contract van Dagbesteding arbeidsmatige leeftijd (start in oktober 2021) is in 2022 vervolgd. In goede samenwerking met de gecontracteerde aanbieders ontvangen inwoners in deze leeftijdscategorie deze vorm van dagbesteding. Inwoners komen in aanmerking voor de dagbesteding, wanneer de noodzaak hiervoor is vastgesteld door het sociaal wijkteam.

Als gevolg van de oorlog in Oekraïne is een tekort ontstaan op hulpmiddelen en onderdelen. Dit heeft een negatieve impact gehad op de levertijden. Daarnaast heeft de inflatie ertoe geleid tot een extra indexering tot (naar rato) 3,4% Wmo voorzieningen breed. Dit heeft effect gehad op de uitgaven in 2022.

Er is meer aandacht besteed aan een integrale aanpak voor het tegengaan van zorgfraude, voor de rechtmatige uitvoering van de ondersteuning en voor het borgen van kwalitatief goede ondersteuning zoals het investeren in proactief toezicht en de uitvoering van de integrale handhavingsplan sociaal domein.

In 2022 zijn belangrijke stappen gezet in de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis, conform het lokaal uitvoeringsplan. Hiermee hebben een stevige basis gelegd voor deze beweging.

In aansluiting op het voorliggende veld bieden we indien nodig (maatwerk)voorzieningen Wmo, zodanig dat:

• Maatwerkvoorzieningen worden ingezet in aanvulling op andere voorliggende voorzieningen (Sociale Basis).
• Waar mogelijk de ondersteuning die nu in maatwerkvoorzieningen wordt ingezet, ook in andere collectieve vormen van ondersteuning ingezet kan worden.
• Maatwerkvoorzieningen zo integraal mogelijk worden ingezet.
• Maatwerkvoorzieningen worden ingezet in samenhang met voorzieningen uit de zorgverzekeringswet zoals wijkverpleging.
• Als een maatwerkvoorziening noodzakelijk is, de inwoner naast Zorg in Natura een keuzemogelijkheid heeft voor een Pgb.

Hervormingsagenda sociaal domein (2019)

Nalevingsverordening en uitvoeringsplan Integrale Handhaving Sociaal Domein

• In 2022 vindt uitvoering plaats van het contract thuisondersteuning:
  • In het kader van het contractmanagement voeren wij minimaal tweemaal per jaar evaluatiegesprekken met aanbieders
  • Er is een overlegtafel met aanbieders, Participatieraad, gemeente / Sociaal Wijkteam waar wij de beweging van zwaardere naar lichtere vormen van ondersteuning stimuleren.
  • Er zijn werkgroepen actief op thema's.

• In 2022 vindt de verdere implementatie plaats van het nieuwe contract thuisondersteuning dat per 1-1-2022 ingaat.
• Wij werken op basis van het lokaal uitvoeringsplan aan de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis. Hiermee bevorderen dat meer psychisch kwetsbare inwoners langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen met passende ondersteuning en dus instroom in beschermd wonen wordt voorkomen, of dat sneller vanuit beschermd wonen kan worden doorgestroomd naar (meer) zelfstandige woonvormen.
• Wij hebben in 2021 de mogelijkheden verkend om binnen de hulpmiddelen de beweging naar algemene voorzieningen vorm te geven. Dit heeft ertoe geleid dat in het najaar van 2021 een pilot scootmobielpool is gestart in woonzorgcentrum Fermate. Middels deze pilot doen we ervaring op met het werken met een pool van voorzieningen en kunnen we bekijken of het concept van een scootmobielenpool uitgebreid kan worden. Het initiatief wordt door bewoners van Fermate gesteund. Naast een bijdrage aan de beweging naar meer algemene, collectieve voorzieningen, levert dit project ook een bijdrage aan het vergroten van de brandveiligheid door het aantal gestalde scootmobielen te beperken en vermindert een scootmobielpool de belasting van het milieu.
• De vervoerssector is hard getroffen door corona en daarmee kende ook het Wmo vervoer in 2021 een atypisch verloop. Er tekent zich nu een geleidelijk herstel af van de vervoersbehoefte. In de maand juni 2021 zat het Wmo vervoer tegen de 70% van het pre coronaniveau. We hebben met overheidshulp de uitvoerende organisaties cq de taxibedrijven intact weten te houden. We verwachten voor 2022 een meer normaal verloop van het Wmo vervoer vanwege de grote bereidheid in Nederland tot vaccinatie tegen corona. Mogelijkerwijs zal er zelfs enige stijging zijn van het Wmo vervoer vanwege het invlechten van het vervoer naar de locaties van dagbesteding. We zullen in 2022 gaan bezien wat de gevolgen zijn van de coronacrisis voor de gemaakte afspraken op het terrein van duurzaamheid. Onderzoek naar de impact op laadinfra loopt.
• Uitvoeren toezicht en handhaving sociaal domein:
  • Het op- en aanpakken van (regionale) signalen omtrent de kwaliteit en rechtmatigheid wordt verder geprofessionaliseerd via sociaal domein brede casustafels die tevens wordt verbonden aan het Informatie Knooppunt Zorg (IKZ), het programma ondermijning en het Regionale Informatie en Expertise Centrum (RIEC). Dit leidt tot rechtmatigheids- en kwaliteitsonderzoeken waarmee de ondersteuning en ons stelsel wordt gewaarborgd. De kwaliteitsrapporten worden inmiddels openbaar gemaakt. We verkennen de mogelijkheid voor openbaarmaking van rechtmatigheidsonderzoeken.
  • We wensen proactief / preventief toezicht zowel voor het toezicht op kwaliteit als op rechtmatigheid verder vorm te geven.  Op basis van risico indicatoren wordt beoordeeld waar preventief toezicht efficiënt en effectief is.
  • Er is een integraal handhavingsplan sociaal domein opgesteld. Handhaven betekent dat inwoners en zorgaanbieders worden aangesproken op het naleven van de voorwaarden en verplichtingen, die verbonden zijn aan de aangeboden voorzieningen en ondersteuning. Daarbij worden inwoners en zorgaanbieders ook geholpen zich aan de regels te houden, door het geven van goede en passende voorlichting en door het aanbieden van goede dienstverlening op maat.

• Persoonsgebonden budget (pgb):
  • Het beoordelingskader pgb voor de toegangen Wmo en Beschermd Wonen is geactualiseerd
• Uitvoeren cliëntervaringsonderzoek 2022
• De essentie van Right to Challenge is de substitutie. De substitutie geldt voor het goedkoper en / of beter uitvoeren van diensten die de gemeente nu inkoopt of subsidieert. Wij hebben reeds de beschikking over een budget om de activiteiten van partijen die ons 'uitdagen' in het kader van Right to Challenge te financieren, mits zij uiteraard beter en / of goedkoper aanbod bieden dan de diensten die gemeente inkoopt of subsidieert. Daarnaast is er een werkbudget beschikbaar om de werkwijze in de praktijk te ontwikkelen en vervolgens te borgen.

• In 2022 heeft uitvoering plaatsgevonden van het contract thuisondersteuning:
  • Met alle aanbieders heeft er minimaal één contractgesprek plaatsgevonden
  • Er zijn 2 overlegtafels geweest met aanbieders, Participatieraad, gemeente / Sociaal Wijkteam.
  • Werkgroepen zijn actief geweest. De pilots rondom ‘doorontwikkeling participatie’ zijn afgerond.  
  • Er heeft intensief overleg plaatsgevonden tussen aanbieders, SWT en gemeente over de wachtlijst voor huishoudelijke ondersteuning.

• Hieruit zijn de volgende acties naar voren gekomen:
  • De aanbieders werven intensief en met creatieve campagnes voor huishoudelijke hulpen.
  • Centraal wachtlijst beheer
  • Door het werken met een centrale wachtlijst hebben wij beter inzicht in de omvang van de problematiek en kunnen wij deze beter monitoren. Wij hebben inzicht in spoedsituaties en kunnen de beschikbare ondersteuning gericht toekennen aan deze cliënten. Hierbij zijn we gestart met het inzetten van overbruggingszorg (ondersteuning één keer per twee weken) zodat er eerder ondersteuning kan worden ingezet en meer cliënten geholpen kunnen worden.
  • Opstellen plan van aanpak
    Samen met aanbieders en SWT is een plan van aanpak opgesteld. Hierin worden de volgende actielijnen uitgewerkt. De eerste lijn gaat over "gezonder ouder worden". We sluiten aan bij de gedachte om vanuit positieve gezondheid maximaal aan je gezondheid te blijven werken tijdens het ouder worden. We willen ouderen kunnen faciliteren om langer zelfredzaam te zijn in het huishouden of het weer (deels) te worden. De andere lijn gaat over "prettig (blijven) werken als huishoudelijke hulp". We zetten in op het vergroten van de instroom van hulpen en daarnaast op het behoud van de huidige hulpen voor de zorg.

• In 2022 heeft uitvoering plaatsgevonden van het contract Dagbesteding arbeidsmatige leeftijd
  • Het sociaal wijkteam heeft het startende karakter van het contract (oktober 2021) met gecontracteerde aanbieders besproken
  • Met alle aanbieders heeft er minimaal één contractgesprek plaatsgevonden
  • Er zijn 2 overlegtafels geweest met aanbieders, Participatieraad, gemeente / Sociaal Wijkteam.

• Al in 2021 zijn de eerste pilots voor tussenvoorzieningen/geclusterd wonen (belangrijke onderdelen voor beschermd thuis) gestart, deze zijn in 2022 gecontinueerd. Daarnaast zijn ook nieuwe pilots gestart om mensen met een psychische kwetsbaarheid een passende vorm van wonen en ondersteuning te bieden (o.a. Betje Wolff).
  Eind 2022 zijn de voorbereidingen gestart voor het inkoopproces van beschermd thuis. We willen hiermee, samen met een geselecteerd aantal zorgaanbieders toewerken naar een duidelijke definitie van geclusterd wonen, wat werkt (of niet), maar ook hoe we dit kunnen positioneren binnen dit in het (lokaal) aanbod van Wmo maatwerkvoorzieningen.

Belangrijk onderdeel van de beweging is om de toegang tot beschermd wonen en bescherm thuis lokaal te organiseren (= onderbrengen bij SWT). De toegang tot beschermd wonen is nu nog regionaal belegd bij de Centrale Toegang (onderdeel van GGD). Samen met GGD, SWT, maar ook met regiogemeenten is verkend wat nodig is om de toegang bij SWT te beleggen en zijn procesafspraken gemaakt voor implementatie (doel is dat SWT de toegang vanaf 2024 alle nieuwe aanvragen voor beschermd wonen/beschermd thuis in behandeling zal nemen).
Beschermd thuis gaat niet alleen over het bieden van passende vormen van wonen en ondersteuning. Het heeft ook betrekking op zinvolle daginvulling, participatie, gebruik maken van voorliggende voorziening (sociale basis). Deze en andere vraagstukken, (zoals destigmatisering van psychisch kwetsbare mensen, maar ook zorgen voor evenwicht tussen draaglast en draagkracht) maken onderdeel uit van het thema ‘landing in de wijk’. We zijn in 2022 gestart met de analyse van wat nodig is voor een zorgvuldige landing in de wijk, waarbij de focus is om het bestaande aanbod (o.a. sociale basis) optimaal te benutten.

• Bij het begin van het schooljaar 2022-2023 werd duidelijk dat een groot chauffeurstekort is ontstaan. Dit heeft sterk invloed gehad op het doelgroepenvervoer. Het doelgroepenvervoer is de verzamelterm voor het Wmo vervoer en leerlingenvervoer tezamen. Het contractmanagement is als maatregel opgeschroefd waardoor er naast dagelijks operationeel overleg er zeer regelmatige overleggen plaatsvinden om de kwaliteit van het vervoer te verbeteren. Zo zijn er onder andere zes extra onderaannemers (in totaal 7 onderaannemers) toegevoegd om de capaciteit te vergroten.
  Om voldoende chauffeurs voor het leerlingenvervoer te vinden, is na de herfstvakantie een zogenoemde spitsmaatregel toegepast. Dat hield in dat Wmo reizigers alleen voor noodzakelijke ritten werden ingezet. In februari 2023 is deze maatregel opgeheven.
  De gemeenteraad is over bovenstaande ontwikkelingen geïnformeerd.

• Uitvoeren toezicht en handhaving sociaal domein:
  • De openbaarmaking van rechtmatigheidsonderzoeken is in 2022 verder verkend. Inmiddels is bekend dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in 2023 met een handleiding komt voor het openbaar maken van rechtmatigheidsrapporten. Op basis daarvan zal in 2023 het openbaar maken van rechtmatigheidsrapporten worden vorm gegeven.
  • Daarnaast is het proactief toezicht zowel ten aanzien van rechtmatigheid als kwaliteit vorm gegeven. Hierbij zijn eerste stappen gezet in het ontwerpen van een toezichtskader en toetsingskader kwaliteit met bijpassend instrumentarium voor de uitvoering. Voor rechtmatigheid was door onderbezetting onvoldoende ruimte en dit zal in 2023 verder worden opgepakt.
  • Daarnaast is deels uitvoering gegeven aan het integraal handhavingsplan sociaal domein door het opleiden van consulenten, toezichthouders en sociaal rechercheurs en is er een stuurgroep opgericht om meer richting te geven aan integraal handhaven binnen het sociaal domein.
  • Het beoordelingskader voor Beschermd Wonen is volledig vernieuwd en zal per 1 juli 2023 op basis van de nieuwe Beschermd wonen producten worden toegepast.

• Het cliëntervaringsonderzoek 2022 is uitgevoerd. De aandachtspunten uit dit onderzoek worden in afstemming met het sociaal wijkteam en de participatieraad verder uitgewerkt.

De lasten en baten laten een voordelig saldo zien van resp. € 1.947.848 en € 36.216. Omdat er € 592.984 meer is toegevoegd aan de reserves en € 280.768 minder is onttrokken uit de reserves wordt uiteindelijk een voordelig resultaat gerealiseerd van € 1.110.312.

Het voordeel op de lasten wordt met name  gerealiseerd door:
Lagere lasten op Wmo hulpmiddelen en taxivervoer van ca. €227.000.
Bij Berap 2022-2 is een voordeel gemeld op basis van de uitgaven van het eerste half jaar waardoor er € 1.000.000 is vrijgevallen. Deze aframing was voorzichtig. Uitgaven binnen Wmo hulpmiddelen en taxivervoer blijven lastig voorspelbaar en kunnen fluctueren. De onderschrijding op dit onderdeel is in de jaarrekening ten opzichte van de bijgestelde begroting nog eens € 227.000.
Lagere lasten thuisondersteuning van ca.  € 574.000.
Door de wachtlijst in 2022 voor huishoudelijke ondersteuning als gevolg van de krappe arbeidsmarkt, zijn de lasten lager uitgevallen dan oorspronkelijk begroot. De meerkostenregeling Corona levert een nadeel op van € 63.000. Hier tegenover staat een voordeel op de inkomsten in programma 10.
Lagere lasten dagbesteding van ca. € 165.000 als gevolg van fluctuaties ivm een open einde regeling.
Voor het onderdeel Right to Challenge zijn er enige inhuurkosten geweest. Er  is 2021 onderzocht wat er gefaseerd moet gebeuren om Right To Challenge op een correcte manier te gaan uitvoeren. Dit is vertaald naar een opdracht die is gestart in 2022. De resterende middelen van  ca. € 281.000 worden doorgeschoven naar volgend jaar  Hierdoor is de onttrekking aan de reserve ca € 281.000 lager.
Lagere lasten regionale toezicht en handhaving van ca € 162.000
De gemeente Zwolle heeft toezichthouders in dienst om zorgfraude op te kunnen sporen voor Zwolle en voor de regio. Gedurende het jaar is er vacatureruimte ontstaan op dit onderdeel. Het betreft een regionale taak en daarom worden de niet bestede middelen gereserveerd voor uitvoering in 2023. Hierdoor is de toevoeging aan de reserve nutvw-sociaal ca. € 79.000 hoger. Daarnaast zijn er incidentele middelen proactief toezicht en handhaving beschikbaar gesteld. Hiervan is een bedrag van ca. € 77.000 niet besteed doordat er in 2022 minder inzet is gepleegd.   
Er zijn in 2022 incidentele middelen beschikbaar gesteld voor Beschermd Thuis. Het voordelig saldo op deze middelen voor Beschermd Thuis van ca. 514.000 wordt gereserveerd en doorgeschoven naar 2023. Deze middelen worden in 2023 ingezet om de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis verder vorm te geven waaronder de contractering van geclusterd wonen Beschermd Thuis.
Uiteindelijk blijft er dan nog ca. 23.000 over aan overige verschillen.

Het resultaat op de baten wordt veroorzaakt door incidentele resultaten op eigen bijdrage WMO en verkopen van hulpmiddelen.

De extra toevoegingen aan de reserve betreft van ca. € 514.000 aan middelen voor Beschermd Thuis en ca. € 156.000 aan het doorschuiven van incidentele middelen met betrekking tot de regionale Toezicht en Handhaving.

De lagere onttrekking van ca. 281.000 heeft als oorzaak het niet onttrekken van de middelen voor Right to Challenge.